Serious games: de boeken van de toekomst

Laatste update: 27 mei 2022

Stel je eens voor

Het is half vier ‘s middags wanneer de piloot met het vliegtuig boven Schiphol vliegt. Ze zijn op tijd vertrokken uit het zonnige Barcelona, maar naarmate de piloot dichter bij Nederland komt wordt de lucht steeds donkerder. Waar dit een nog een half uur geleden voor een mooi schouwspel van regen en zonnestralen leidde, slaat de sfeer nu steeds meer om naar lichte paniek. 

Inmiddels staat er veel wind en begint het vliegtuig flink te schudden. De passagiers kijken elkaar een beetje angstig aan. In de cockpit doet de piloot er alles aan om het vliegtuig aan de grond te krijgen. Door de wind zal hij vanuit een andere hoek moeten vliegen om het vliegtuig veilig te laten landen. Na een grote bocht zet hij de landing in. Met man en macht probeert hij de vleugels recht te houden. Wanneer hij de wielen de grond voelt raken merkt hij pas dat hij de hele tijd zijn adem in heeft gehouden. Maar het is gelukt. Ze zijn geland.

Een bandje met applaus speelt zich af en de schermen gaan uit. De piloot zet zijn bril af en kijkt om zich heen. Zijn mede piloten in opleiding klappen voor hem en de trainer schudt hem de hand: ‘goed gedaan jongen!’

Serious games

Vliegsimulaties, fictieve operaties met een VR bril of andere nieuwe vaardigheden in een fictieve context: het zijn allemaal voorbeelden van serious games. Serious games worden steeds meer gebruikt in het dagelijks leven en worden zelfs gezien als ‘de boeken van de toekomst’. Toch is het voor veel mensen nog niet duidelijk wat serious games nou precies inhouden en wat voor effect ze hebben.

Bij Mediaheads zijn we in 2019 begonnen met het creëren van tools, apps en software, waarmee we leren leuk maken. Dit doen we door entertainment te koppelen aan het leeraspect om zo werk of training uitdagender te maken. Dit noemen we serious games, en in dit artikel nemen wij je mee in de mogelijkheden die deze manier van leren biedt.

Wat zijn serious games?

De definitie van serious games

Om te beginnen verhelderen wij alvast de definitie van een serious game. Een serious game is een spel dat is ontworpen voor meer dan alleen entertainment. Het heeft als primair doel om iemand, door het spelen van een spel, ergens beter in te laten worden. Door serious games leren en ontwikkelen teams en individuen zichzelf in een fun-context. In deze context worden zij continu uitgedaagd en gemotiveerd om zichzelf te bewijzen, te ontwikkelen en hun prestaties direct en op realistische wijze te zien.

Niet alleen maar serieus

De focus ligt dus niet puur op entertainment, maar het is ook niet alleen maar serieus. Serious games zijn vaak meeslepend en uitdagend om te doen. Tegelijkertijd zijn ze ook heel leerzaam. Ze bevatten spelelementen die je vaardigheden, kennis en houding verbeteren op een leuke manier. Deze combinatie van entertainment en leerelementen zijn zeer effectief wanneer je iemand iets nieuws wilt aanleren. Verschillende studies tonen ook aan dat mensen die leren en ontwikkelen met behulp van games een positiever gevoel ervaren.

Serious games en gamification

Serious games en gamification zijn termen die je misschien wel vaker samen voorbij hebt zien komen. In veel teksten worden ze door elkaar gebruikt, terwijl het geen synoniemen zijn van elkaar. Beide woorden hebben natuurlijk wel het game element, waardoor het misschien lastig is om het verschil te onthouden. Er zijn echter wel een aantal aspecten waarop ze verschillen.

Gamification vs. serious games

Het grote verschil is dat ze niet hetzelfde doel hebben. Gamification is gericht op gedragsverandering en het stimuleren van gewenst gedrag. Serious games zijn gefocust op leren en ontwikkeling.

Gamification

Gamification wordt ingezet als toevoeging in een bestaande, niet-gaming context. Een voorbeeld van een toepassing vind je in sommige horecagelegenheden. Bij de kassa staat vaak een fooienpot. Creatieve (en dus slimme) horeca-eigenaren voegen hier een spelelement aan toe door er twee potten neer te zetten met erboven een vraag. Er staat dan bijvoorbeeld ‘Kan ananas op een pizza?’ Op linker fooienpot staat ‘nee’ en de rechter ‘ja’. Zo stimuleren ze hun klanten op een leuke manier om fooi te geven.

Serious games

Bij serious games zit de gebruiker juist in een game-context. Dit kan een hele game-omgeving zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een VR-simulatie, of een gedeeltelijke game-omgeving, zoals het spelen van een spel op de tablet. Serious games worden ingezet om een persoon ergens beter in te laten worden of nieuwe vaardigheden aan te leren door het spelen van een game.

Het verschil

Het verschil tussen serious games en gamification is dus hetgeen waarvoor het wordt ingezet. Serious games wordt ingezet om iemand wat te leren en te ontwikkelen, terwijl gamification wordt ingezet voor gedragsverandering.

Voorbeelden van serious games

Er zijn inmiddels al veel serious games gemaakt. Hieronder een aantal voorbeelden van succesvolle serious games:

Kahoot: Een van de bekendste voorbeelden van een serious game is Kahoot. Kahoot is een vrij simpel spel waarbij je zelf een quiz maakt, en deze vervolgens laat doen door meerdere mensen die punten verdienen. Na elke vraag zie je welke vijf mensen (of groepen) de meeste punten hebben. Dit aspect zorgt ervoor dat de drang om de antwoorden goed te hebben groter wordt. Kahoot is een mooi voorbeeld van eenvoudige serious game die het leren leuker maakt door een spelelement aan de vragen toe te voegen.

Ludwig: Ludwig is een game waarbij je in een wereld van duurzame energie duikt. De game is ontwikkeld om kennis over duurzame energie aan kinderen over te dragen. Door dit te oefenen in de game kunnen ze hetgeen wat ze hebben geleerd gelijk toepassen. Het spel is gemaakt in een samenwerking tussen docenten, specialisten en schoolkinderen. Zo leren de kinderen natuurkunde spelenderwijs.

Binnen het spel ben je een robot, genaamd ‘Ludwig’. Met hem reis je door vier verschillende werelden van energie. In elke wereld verdienen de kinderen beloningen door acties uit te voeren die te maken hebben met het vak natuurkunde. Door het spelelement raken de kinderen gemotiveerd om te leren, wat weer leidt tot een effectief resultaat op de leerervaring en de ontwikkeling.

Foxit: Foxit is een game die helpt om de astma van kinderen te behandelen. Het is een mobiele applicatie voor kinderen en een website voor behandelaren. Het spel heeft als doel om kinderen te motiveren en ondersteunen om meer te bewegen om zo astma klachten te verminderen.

Ze doen dit door te werken met een beweegmonitor. Deze helpt kinderen met astma om hun beweegactiviteiten te plannen en daadwerkelijk uit te voeren. Door deze game worden kinderen met astma gestimuleerd om te bewegen en oefenen ze hoe ze met hun astma moeten omgaan.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van serious games. Je kunt op elke manier gebruik maken van serious games om informatie over te dragen of om je beter te ontwikkelen.

Serious games in de praktijk

Serious games worden op veel verschillende plekken toegepast. Ze worden bijvoorbeeld veel gebruikt in de gezondheidszorg, het onderwijs, in de marketing en bij training en consultancy. Dit komt omdat ze op veel manieren toegepast kunnen worden: elke uitdaging en elk probleem is te includeren in een serious game. Dit maakt de mogelijkheden van serious games eindeloos. En dat maakt het soms lastig om te bepalen waar ze voor kunnen worden ingezet. Een beetje advies is dan nodig voor het maken van de juiste keuze.

Serious games in het onderwijs

Het onderwijs is een van de bekendste gebieden waar serious games al langere tijd een rol spelen. Hier worden serious games gebruikt om verschillende onderwerpen te leren, bijvoorbeeld rekenen en taal. De leerelementen worden in een spelelement omgezet, waardoor leerlingen op een leuke en effectieve manier kennis opdoen en daarmee zichzelf verder ontwikkelen.

Serious games in de gezondheidszorg

In de gezondheidszorg gebruiken ze serious games om mensen te helpen te revalideren. Denk hierbij aan verschillende oefeningen die gedaan moeten worden. Door de oefeningen om te zetten in een spelelement wordt de revalidatie leuker en effectiever. Het motiveert mensen om de oefeningen daadwerkelijk te doen.

Serious games voor bedrijven

Ook worden serious games vaak gebruikt in training en consultancy. Steeds meer bedrijven gebruiken serious games voor trainingen, webinars, congressen en andere informatiedragers om de bezoekers te betrekken en te enthousiasmeren.

Het effect van serious games

Hierboven beschreven we slechts een aantal gebieden zien waarin serious games een rol spelen. Er zijn al veel bedrijven en organisaties die werken met serious games om kennis over te dragen en te ontwikkelen, maar waarom? Je kunt natuurlijk ook gewoon boeken lezen of op het internet informatie vinden. Dit is echter niet altijd zo effectief als serious games.

Voor- en nadelen van serious gaming

Serious gaming is relevant voor alle situaties waarin informatie wordt overgedragen en heeft een grote meerwaarde voor de kwaliteit van het leren.

Voordelen van serious gaming

Het grootste voordeel van serious games is dat het je learning curve vergroot. Tijdens het spelen van een serious game pas je gelijk je opgedane kennis toe in de game, wat efficiënter werkt dan wanneer je de kennis alleen maar leest. Het is namelijk zo dat 70% van de opgedane informatie waar niet meteen iets mee wordt gedaan weggaat. Doordat de opgedane kennis bij serious games wel meteen wordt toegepast, wordt de learning curve aanzienlijk vergroot.

Als we dit praktisch bekijken, scheelt dat nogal wat. Stel, je hebt als bedrijf een trainingsweek met het sales team. Deze training kost 4000 euro. Als alle informatie niet meteen wordt toegepast, is na zo’n trainingsweek 2800 euro weggegooid geld. Het niet toepassen van informatie kost niet alleen geld, maar op deze manier blijft het kennisniveau ook laag.

Nadelen van serious gaming

Maar toch, elk voordeel heeft zijn nadeel. Eén van de resultaten van serious gaming is dat de schermtijd toeneemt. Je bevindt je in een digitale wereld, dus de dagen dat je naar je scherm kijkt zal toenemen. Het voordeel weegt echter zwaarder dan dit nadeel. Ja, het is online. Maar daardoor leer je weer nieuwe vaardigheden die je kunt toepassen in het echte leven.

Ook is het een veilige omgeving om jezelf te ontwikkelen. In het echte leven zijn mensen soms bang voor het maken van fouten als ze iets nieuws leren. In een virtuele wereld heb je alle vrijheid en tijd om te experimenteren en jezelf te ontwikkelen, zonder dat je je zorgen hoeft te maken over de impact van eventuele fouten.

Serious games en motivatie

Bij serious gaming draait het om intrinsieke motivatie om iets te leren in het spel. Je bevindt je in een avontuur en je wil daarin verder komen. Extrinsieke motivatie kan worden ingezet om diegene te motiveren om verder te gaan. Denk bijvoorbeeld aan een beloningssysteem, waardoor de speler een stimulans krijgt om door te gaan.

Het geven van externe stimulansen is echter niet waar serious games zich op focussen. Integendeel. Bij deze games zijn het de uitdagingen, een verhaalverloop of andere feedback systemen die de gebruiker moeten betrekken bij het spel en motiveren om door te spelen. En extrinsieke motivator speelt hierbij slechts een kleine rol.

De elementen van serious gaming

Je weet nu al veel over serious games en waarom er gebruik van wordt gemaakt. Maar waar bestaat serious gaming uit? En waarom maken deze elementen het een betere manier van leren? We leggen hier uit hoe de meeste serious games in elkaar zitten.

Interactie

In elke serious game vind je interactie met de speler. Door de speler beslissingen te laten nemen en acties uit te voeren, is de speler betrokken bij het spel. Hierdoor is het spel leuker en wordt de motivatie om door te gaan met spelen groter. Mensen leren door interactie en door te experimenteren. Daarom is het belangrijk dat ze zelf beslissingen kunnen nemen om de verschillende resultaten van hun acties te zien.

Verhaal en omgeving

Het verhaal en de omgeving is minstens zo belangrijk als interactie. Door de speler in een andere omgeving te plaatsen wordt het gemakkelijker om onderwerpen beter te visualiseren en ze te betrekken bij het spel. Het is bijvoorbeeld veel leuker om een rekensom uit te leggen met een verhaaltje dan wanneer de rekensom alleen wordt opgelezen. Door het verhaal en de omgeving eromheen zal een speler beter visualiseren, waardoor ze verkregen inzichten gemakkelijker onthouden.

Uitdagingen en beloningen

Naast de interactie en het verhaal ontwikkelt de speler zich door vooruitgang te boeken en feedback te krijgen. Denk hierbij aan de uitdagingen en beloningen in een serious game. Uitdagingen worden gecreëerd door eerst het basisniveau van de speler te bepalen.

Als dit niveau is bepaalt, krijgt de speler verschillende uitdagingen om zichzelf verder te ontwikkelen naar een volgend niveau. Deze ontwikkeling wordt gemeten aan de hand van progressiesystemen. Deze systemen schatten na elke uitdaging in of de speler een niveau hoger kan spelen, of dat deze zich eerst nog op het huidige niveau verder moet ontwikkelen.

De uitdaging is natuurlijk om in het spel een hoger niveau te halen. Als dat gelukt is, krijgt de speler een beloning. Ondanks dat dit niet de focus is van serious games, werken deze beloningen wel om spelers extra te motiveren om een hoger niveau te behalen. In samenwerking met de intrinsieke motivatie van de uitdaging zorgt dit voor een effectieve ontwikkeling op een leuke wijze.

Ontwikkel jouw serious game

Nu weet je wat serious gaming inhoudt en wat voor effect het heeft op de leerervaring en de ontwikkeling van de gebruiker. Je leert nieuwe vaardigheden en je past de kennis die je opdoet gelijk toe door middel van een spelelement. Hierdoor onthoud je het beter. Daarnaast is het ook nog eens heel leuk om te doen!

Nu kun je er zelf mee aan de slag. Het maakt niet uit in wat voor branche je actief bent, op elk gebied is wel een effectieve en leuke manier van ontwikkeling mogelijk door middel van serious gaming.