oktober 15, 2025
De rol van de docent bij het gebruik van serious games
Een serious game is zeker niet een vervanging van de docent. De meerwaarde ontstaat juist in de wisselwerking ...
Innovatie in het mbo gebeurt steeds vaker via design research: een ontwerpgerichte aanpak waarbij docenten, studenten, onderzoekers en praktijkpartners samen nieuwe oplossingen ontwikkelen. Maar hoe zorg je dat zo’n samenwerking tot waardevolle resultaat leidt?
Een voortdurende afstemming tussen alle betrokkenen is essentieel. In dit blog duiken we in de betekenis van afstemming aan de hand van wetenschappelijke inzichten en praktijkvoorbeelden. Hoe belangrijk is afstemming? Wat vraagt het in de praktijk? Welke uitdagingen komen erbij kijken?
Leren samenwerken buiten je eigen bubbel: boundary crossing in design research
Design research brengt mensen samen die normaal gesproken in verschillende werelden opereren. Leraren, studenten, onderzoekers en werkgevers: elk met een eigen taal, doel en manier van werken. Deze verschillen maken samenwerken complex, maar juist aan de grens van die werelden ligt een kans: boundary crossing. Volgens Akkerman & Bakker (2011) is boundary crossing het vermogen om samen te werken en te creëren buiten je eigen domein, instelling of context. Door actief in dialoog te gaan en andere perspectieven serieus te nemen, ontstaat wederzijds begrip en ruimte voor innovatie. Het vraagt lef: vaste routines loslaten, openstaan voor andere waarden en elkaars expertise erkennen.
Co-creatie als motor voor verbinding
Co-creatie betekent samen ontwikkelen gelijk vanaf het begin. Niet pas feedback vragen aan het eind, maar samen creëren. Het traditionele model waarin ontwerpers voor eindgebruikers ontwerpen, maakt plaats voor samen ontwerpen met eindgebruikers (Sanders & Stappers, 2008).
In het mbo betekent dit dat docenten, studenten en praktijkprofessionals van begin af aan meedenken en meebeslissen in innovatieprojecten. Innovatieprojecten worden daardoor niet alleen beter, maar ook breder gedragen.
Bij Mediaheads is co-creatie een structureel onderdeel van onze aanpak. Een mooi voorbeeld is de serious game Care Continuum voor mbo-opleidingen verzorgende IG en verpleegkunde, in ontwikkeling samen met het Graafschap College en ROC van Twente. Hier werken studenten, docenten, zorgprofessionals en ontwerpers aan één gedeeld vraagstuk:
Hoe kunnen we met serious gaming studenten in een veilige omgeving het verpleegkundig proces binnen verschillende zorgbranches laten oefen, zodat zij leren methodisch te werken, competenties ontwikkelen in klinisch redeneren, prioriteren en zorg coördineren in teamverband, én tegelijkertijd betekenisvol leren, waardoor de kloof tussen theorie en praktijk verkleind en studenten de onderliggende principes en impact van hun handelen begrijpen?
Door gezamenlijk aan een “hoe-kunnen-we”-vraagstuk te werken, vergroten we eigenaarschap en draagvlak. Samen zorgen we voor innovatieve onderwijsvormen, waarbij de praktijkwensen van scholen hand in hand gaan met de expertise van ontwerpers, zoals boundary crossing beoogt: alle betrokkenen steken de grens over om een onderwijsinnovatie te creëren.
Afstemmen is dezelfde taal leren spreken.
Afstemmen is meer dan overleggen. Het draait om het spreken van dezelfde taal. Daarbij is het cruciaal dat betrokkenen actief proberen te begrijpen hoe de ander naar een probleem kijkt. Iedere betrokkene brengt namelijk eigen jargon, aannames en werkwijzen mee, ofwel mentale modellen: interne voorstellingen van hoe iets werkt. In design research moeten deze mentale modellen op elkaar afgestemd worden om een effectieve samenwerking te realiseren en elkaar te kunnen begrijpen (Badke-Schaub, Petra, et al., 2007).
Wederzijds begrip ontstaat niet vanzelf, maar groeit onder andere door het gebruik van krachtige boundary objects (Star & Griesemer, 1989): tastbare hulpmiddelen zoals prototypes, visualisaties of scenario’s die verschillende perspectieven bij elkaar brengen en impliciete aannames zichtbaar maken.
De serious game Stable Success is speciaal ontworpen voor verschillende mbo-opleidingen Paardensport en –houderij. In deze game leer je spelenderwijs ondernemen, plannen en ontwikkel je economische vaardigheden aan de hand van realistische scenario’s in je eigen virtuele paardenstal. De sessie op het Aeres in Barneveld zorgde voor waardevolle input die we direct konden verwerken in een verbeterde versie.
Validiteit
Validiteit speelt een belangrijke rol in design research: sluit het ontwerp aan bij wat het moet meten, bereiken of opleveren? Een goed ontwerp is niet alleen theoretisch sterk, maar ook praktisch toepasbaar en herkenbaar voor de mensen die ermee werken. Bij Mediaheads toetsen we het ontwerp op vijf soorten validiteit:
Face validity Komt het ontwerp realistisch over?
Content validity Sluit het ontwerp aan bij de inhoudelijke doelen?
Construct validity Ondersteunt het ontwerp de beoogde leeruitkomsten?
Predictive validiity Voorspelt het ontwerp toekomstig gedrag of leerresultaat?
Concurrent validity Levert het ontwerp vergelijkbare uitkomsten op als de realiteit?
Deze toetsing gebeurt in nauwe samenwerking met de eindgebruikers en door het blijven herhalen van de volgende stappen: ontwerpen, testen en verbeteren van het ontwerp. Met deze cyclus werken, van idee tot prototype, is een essentieel onderdeel van ons ontwerpmodel. Elk prototype is een kans om te leren, feedback te verzamelen en het ontwerp te verfijnen.
Test- en feedbacksessie voor prototype serious game Care Continuum bij ROC van Twente.
Kritische blik op afstemming
De aanname dat voortdurende afstemming bij design research essentieel is, klinkt logisch, maar verdient ook een kritische noot. Afstemming kost tijd, vraagt veel inzet en kan leiden tot spanningen. Soms willen ontwerpers of docenten innoveren, terwijl andere betrokkenen liever vasthouden aan wat ze kennen. Of is er druk om snel resultaten te boeken, terwijl goed samenwerken tijd kost.
Belangrijk om te beseffen: het gaat om het serieus nemen van elkaars perspectieven en die gebruiken om tot betere oplossingen te komen. Daar zit de meerwaarde.
Tegelijkertijd is er een risico op validatiebias: wat lokaal goed werkt, hoeft elders niet hetzelfde effect te hebben. Onze design researchers zoeken daarom altijd naar manieren om generieke kennis te ontwikkelen en dat vraagt opnieuw weer een andere manier van kijken en afstemming tussen verschillende groepen.
Conclusie
Afstemming is essentieel voor succesvolle innovatie. Bij Mediaheads maken we gebruik van co-creatie, boundary crossing en boundary objects als praktische hulpmiddelen om samenwerking vorm te geven, elkaar te begrijpen en draagvlak te creëren. Daarentegen is afstemming niet vanzelfsprekend. Het vergt de bereidheid om buiten je eigen bubbel te stappen en de uitdaging aan te gaan.
Innovatie ontstaat niet vanuit één briljante ontwerper, maar door continue afstemming van ideeën, doelen en perspectieven. Uiteindelijk draait het om samenwerken met open vizier, het spreken van dezelfde taal en te blijven zoeken naar oplossingen die voor iedereen werken. Daar zit de sleutel tot succesvolle design-innovatie in het mbo!
Referenties:
Akkerman, S. F., & Bakker, A. (2011). Boundary crossing and boundary objects. Review of educational research, 81(2), 132-169.
Badke-Schaub, Petra, et al. “Mental models in design teams: a valid approach to performance in design collaboration?.” CoDesign 3.1 (2007): 5-20.
Moore, I. (2022). Boundary Objects. Transdisciplinary Blog. https://transdisciplinary.co.uk/blog/ 2022/08/22/boundary-objects/
Sanders, E. B. N., & Stappers, P. J. (2008). Co-creation and the new landscapes of design. Co-design, 4(1), 5-18.
Star, S. L., & Griesemer, J. R. (1989). Institutional ecology,translations’ and boundary objects: Amateurs and professionals in Berkeley’s Museum of Vertebrate Zoology, 1907-39. Social studies of science, 19(3), 387-420.
